Schrijven kun je leren, beweer ik op deze website. Daarom geef ik schrijftrainingen aan mensen die voor hun werk regelmatig moeten schrijven. Als je een aantal regels toepast en weet wat je doet, lukt het jou ook om een goede tekst te schrijven. Taalkundige Peter van der Horst geeft in ‘Duidelijke taal’ 17 tips om begrijpelijk te schrijven. En hij doet er tientallen oefeningen bij om je nieuwe kennis in praktijk te brengen. Een aanrader.

Van der Horst is docent Nederlands en zelfstandig tekstadviseur. Hij heeft diverse boeken over schrijven en taalgebruik op zijn naam staan, zoals Redactiewijzer en Nieuwe Leestekenwijzer. Met zijn jongste boek wil de auteur lezers niet lastigvallen met theorie, maar vooral praktische tips geven om beter te schrijven.

Leun achterover

Voordat je achter je toetsenbord plaatsneemt en begint aan je tekst, is het goed om even achterover te leunen. Voor wie ga je schrijven? Wat is je doelgroep? Wat wil je ze vertellen? Wat weten ze al? Wat weten ze nog niet? Een goede tekst, aldus Van der Horst, is duidelijk, correct en aantrekkelijk. Duidelijk, zodat de lezer begrijpt wat de schrijver wil zeggen; correct, volgens de regels van de taal, dus zonder spel- en stijlfouten; en aantrekkelijk, vlot geschreven zodat de lezer het met plezier leest.

17 richtlijnen

In 17 compacte hoofdstukken geeft Van der Horst richtlijnen voor begrijpelijk schrijven:

1. Schrijf geen te lange zinnen
2. Wissel het zinstype eens af
3. Vermijd zinnen met een lange aanloop
4. Voorkom tangconstructies
5. Zorg voor structuur
6. Maak opsommingen herkenbaar
7. Gebruik liever werkwoorden dan naamwoorden
8. Beperk het aantal voorzetsels
9. Ga de lijdende vorm zoveel mogelijk uit de weg
10. Schrijf liever positief
11. Besteed voldoende aandacht aan de leestekens
12. Vermijd moeilijke woorden
13. Kies eens een ander woord
14. Gebruik alleen gangbare afkortingen
15. Voorkom misverstanden
16. Schrijf persoonlijk
17. Besteed ook aandacht aan het uiterlijk

Vol voorbeelden

Het boek staat vol voorbeelden. Ik licht er een paar uit. Als je ze allemaal wilt lezen, raad ik je aan het boek te kopen.

Schrijf geen te lange zinnen

Dit is iets wat ik regelmatig tegenkom in teksten die ik moet redigeren. Veel onervaren auteurs proberen te veel informatie in een zin te proppen. Terwijl er vaak voldoende plaatsen zijn waar ze een punt zou kunnen zetten. Zoals ik net gedaan heb na ‘proppen’. Als je woorden zoals ‘waarin’, ‘waarbij’, ‘terwijl’, ‘die’ en ‘dat’ tegenkomt, kun je daar vaak een nieuwe zin laten beginnen.

Opgave

De gemeenteraad heeft kennisgenomen van de voordracht van het college over de individuele Wmo-voorzieningen, waarin stond dat het gelukt was de dienstverlening op hoofdlijnen in orde te krijgen nadat de gemeente het tekort op de voormalige Wvg-begroting had weggewerkt en de hulp bij het huishouden had overgenomen.

Verbetering

De gemeenteraad heeft kennisgenomen van de voordracht van het college over de individuele Wmo-voorzieningen. Hierin stond dat het gelukt was de dienstverlening op hoofdlijnen in orde was. Dit is gelukt nadat de gemeente het tekort op de voormalige Wvg-begroting had weggewerkt en de hulp bij het huishouden had overgenomen.

Zorg voor structuur

Van der Horst kijkt in dit hoofdstuk vooral naar de samenhang binnen een alinea. Die kun je aanbrengen door verbindingswoorden (doordat, want), signaalwoorden (namelijk, immers) en verwijswoorden (dit, dat, die). Pas wel op, want dit zijn precies de woorden die voor sommige auteurs het cement zijn voor te lange zinnen. Van der Horst gaat helaas niet in op de structuur van de gehele tekst en de samenhang tussen alinea’s. Daar zit misschien een toekomstige blog in.

Gebruik liever werkwoorden dan naamwoorden

Naamwoorden halen de vaart uit een zin en maken de zin onpersoonlijk. Van der Horst geeft als voorbeeld:
     Het niet op tijd inleveren van het aanvraagformulier kan leiden tot een afwijzing van uw verzoek.
‘Het inleveren’ en ‘een afwijzing’ zijn hier de boosdoeners. De auteur stelt de volgende verbetering voor:
     Als u het aanvraagformulier niet op tijd inlevert, kan dat ertoe leiden dat uw verzoek wordt afgewezen.
Indachtig het advies om positief te schrijven, zou je ‘niet op tijd’ nog kunnen vervangen door ‘te laat’. Je kunt meer lezen over de naamwoordstijl in een blog van collega Jeroen van den Nieuwenhuizen op de website van Redactieprofs.

Het boekje van Van der Horst is een nuttig hulpmiddel om je schrijfstijl te verbeteren. Voor amateurs, maar ook professionals. De meeste tips zijn als het goed is wel gesneden koek voor professionele tekstschrijvers. Maar als je alle adviezen zo bij elkaar ziet, is het een mooie opfrisser. Het prikkelt mij in ieder geval om net weer iets scherper te zijn op wat er uit het toetsenbord rolt.

Duidelijke taal – De hoofdzaken van begrijpelijk schrijven, Uitgeverij Garant, 150 blz., € 16,90.